Procedura postępowania w przypadku zagrożenia środkami toksycznymi

Skażenia terenu i obiektów toksycznymi środkami przemysłowymi (np. amoniak, chlor) mogą mieć miejsce w wyniku awarii i katastrofy w zakładach przemysłowych stosujących TSP w procesie produkcji lub w przypadku wypadku drogowego w czasie ich transportu ulicami w pobliżu obiektów Uczelni, a także w wyniku ataku terrorystycznego z użyciem broni chemicznej. Ponadto w pomieszczeniach (laboratoriach) Uczelni znajdują się, w niewielkich ilościach, środki chemiczne (w tym toksyczne), które mogą być przyczyną skażenia w przypadku niezgodnego z przepisami wykorzystywania, przenoszenia lub przechowywania.

Sygnały alarmowe w przypadku zagrożenia skażeniem oraz skażenia, a także odwołania alarmu – patrz 5.4. Sygnały alarmowe.

1.    Stan zagrożenia

Zasady postępowania:

• włączyć odbiorniki radiowe i telewizyjne na program lokalny w celu wysłuchania komunikatów ostrzegawczych, stosować się do poleceń komunikatów nadawanych przez obronę cywilną.
• zaalarmować oraz ewakuować pracowników i studentów ze strefy zagrożenia, kierując się prostopadle do kierunku wiatru;
• wyłączyć urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne w obiekcie, natychmiast zamknąć i uszczelnić wszystkie otwory wentylacyjne, okna i drzwi;
• wyłączyć urządzenia elektryczne i gazowe z otwartym ogniem;
• do chwili odwołania alarmu lub zarządzenia ewakuacji, nie opuszczać uszczelnionych pomieszczeń, nie przebywać w pobliżu okien i innych otworów wentylacyjnych;
• w przypadku niebezpieczeństwa skażenia chlorem, udać się na wyższe kondygnacje, w przypadku amoniaku - kierować się do pomieszczeń, położonych na niskich kondygnacjach;
• przygotować wilgotne tampony do ochrony dróg oddechowych, na wypadek przeniknięcia gazu do wnętrza pomieszczeń - częsta zmiana tamponu lub nawilżanie go wodą podtrzymuje zdolność pochłaniania gazu toksycznego na stałym poziomie;
• w miarę możliwości zgromadzić podręczne środki ratownicze i odtrutki: maski pyłowe, gaza, wata, kwas octowy, sok cytrynowy, oliwa jadalna, woda, woda utleniona, mydło, olej parafinowy, środki pobudzające krążenie, spirytus do zmywania skóry itp.;
• powstrzymać się od spożywania posiłków, picia płynów, palenia tytoniu oraz prac wymagających dużego wysiłku;
• w zależności od okoliczności i potrzeb powiadomić Policję, Straż Pożarną, Pogotowie Ratunkowe;
• po odwołaniu alarmu wszystkie pomieszczenia dokładnie przewietrzyć;

2.    Ogłoszenie alarmu o skażeniach

Po ogłoszeniu alarmu o skażeniach należy:

• śledzić komunikaty radiowe i TV, stosować się do poleceń podawanych w komunikatach;
• ewakuować pracowników i studentów z zagrożonych rejonów i obiektów w kierunku prostopadłym do kierunku przemieszczania się skażonego powietrza;
• wykonywać polecenia organów kierujących akcją ratowniczą;
• w miarę możliwości wyposażyć pracowników i studentów w maski przeciwgazowe lub zastępcze środki ochrony dróg oddechowych;
• ograniczyć lub zakazać poruszania się na zewnątrz budynków (z wyjątkiem zwalniania pracowników i studentów do domu);
• zorganizować udzielanie pomocy sanitarnej osobom poszkodowanym.

3.    Odwołanie alarmu

Po odwołaniu alarmu o skażeniach należy:

• przeprowadzić zabiegi sanitarne;
• przystąpić do odkażania pomieszczeń, sprzętu i materiałów (wietrzenie, ścieranie mechaniczne, zmywanie, płukanie itp.);
• usunąć i zneutralizować nieprzydatne przedmioty i materiały, które uległy skażeniu (żywność, woda itp.);
• przed wznowieniem pracy przeprowadzić specjalistyczną kontrolę bhp.

Rozpoczęcie normalnej pracy może nastąpić po usunięciu zagrożenia.

4. Informacje uzupełniające

4.1. Środki chemiczne, które mogą być zastosowane jako broń chemiczna

 Powodujące oparzenia

 Iperyt siarkowy (HD), Iperyt azotowy (HN), Luizyt (L), mieszanki Iperyt/Luizyt (HL), Iperyt tlenowy (T), Oksym fosgenu (CX), Etylodichloroarsyna (ED), Metylodichloroarsyna (MD).

 Blokujące hemoglobinę

 Arsenowodór (S.A), Chlorocyjan (CK), Chlorowodór, Cyjanowodór (AC).

Uszkadzające układ oddechowy

Chlor (Cl), Difosgen (DP), Fosgen (CG), Tlenek azotu (NO), Nadfluoroizobutylen (PHIB), Fosfor czerwony, Tlenek cynku (HC).

Psychotoksyczne

Czynnik 15, BZ, LSD, Kannabinole (haszysz, marihuana), Fentanyle, Fenotiazyny.

Gazy paralityczno – drgawkowe

Sarin (GB), Soman (GD), Tabun (GA), VE, VG, V-gazy, VM, VX.

Drażniące

Chloroacetofenon (CN), Chloropikryna (PS), CS, CNS, CNC, CR, Bromocyjanek benzalu (CA).

Wymiotne

Adamsyt, Difenylochloroarsyna (DA), Difenylocyjanoarsyna (DC).

4.2. Zasady przechowywania środków toksycznych (ST) oraz ich mieszanin

1. Za gospodarkę ST odpowiada kierownik jednostki organizacyjnej Uczelni (osoba upoważniona), w której wykorzystywane i przechowywane są ST.
2. Za właściwe przechowywanie i stosowanie ST w poszczególnych komórkach danej jednostki (laboratoria, pracownie itp.) odpowiedzialni są kierownicy poszczególnych komórek, a w razie ich nieobecności upoważnieni zastępcy.
3. Imienny wykaz osób, odpowiedzialnych za przechowywanie i stosowanie ST w poszczególnych komórkach jednostki oraz wykaz osób upoważnionych do wydawania i pobierania ST sporządza kierownik jednostki organizacyjnej.
4. Osoby odpowiedzialne za przechowywanie, wydawanie i stosowanie ST, jak również osoby narażone na kontakt z tymi substancjami winny opanować:
   • znajomość przepisów o ST,
   • umiejętność obchodzenia się z tymi substancjami oraz znajomość ich toksycznego działania na organizm ludzki, jak również umiejętność udzielania pierwszej pomocy w przypadku ewentualnego zatrucia.
5. Miejsca pracy, w których używane są ST, winny być wyposażone w:
   • apteczki do udzielania pierwszej pomocy,
   • instrukcje bezpiecznej i higienicznej pracy,
   • instrukcje udzielania pierwszej pomocy (w przypadkach ewentualnego zatrucia).

4.3. Ogólne zasady przechowywania i magazynowania ST

1. ST mogą być przechowywane wyłącznie w:
   • wydzielonych magazynach, które są zamykane, plombowane i oznakowane;
   • magazynach odczynników chemicznych, wyłącznie w szafach metalowych lub metalowych kasetach przytwierdzonych na stałe, zamykanych na klucz i oznakowanych;
   • w pomieszczeniach wykonywania analiz, tylko na bieżące potrzeby, w szafach metalowych lub metalowych kasetach przytwierdzonych na stałe, zamykanych na klucz i oznakowanych.
2. Miejsce przechowywania ST powinno być oznakowane napisem „trucizna” i trupią czaszką ze skrzyżowanymi piszczelami.
3. Oznakowanie winno być umieszczone na drzwiach magazynu lub szafy metalowej albo na zewnętrznej stronie metalowej kasety.
4. Na drzwiach ww. pomieszczeń powinien zostać umieszczony napis „Nieupoważnionym osobom wstęp wzbroniony”.
5. Należy prowadzić ścisłą ewidencję osób wchodzących do pomieszczeń magazynów do przechowywania ST (wymienionych w punktach 1 i 2), nie zatrudnionych tam na stałe.

ST powinny być przechowywane w opakowaniach fabrycznych, oryginalnych zawierających:

1. nazwę ST w brzmieniu określonym w wykazie;
2. napis ostrzegawczy „TRUCIZNA”;
3. znak ostrzegawczy - trupia czaszka ze skrzyżowanymi piszczelami;
4. napis informujący o szczególnych właściwościach ST np.:
   „uwaga - żrące”,
   „uwaga - łatwopalne”.

Uwaga: W przypadku uszkodzenia lub zniszczenia opakowania oryginalnego, ST należy umieścić wraz z uszkodzonym opakowaniem oryginalnym w opakowaniu zastępczym, które odpowiada właściwościom opakowania oryginalnego.

Magazyn przeznaczony do przechowywania ST winien posiadać:

1. wentylację grawitacyjną;
2. wentylację mechaniczną w zależności od potrzeb;
3. okratowane okna;
4. umywalkę z doprowadzeniem zimnej i ciepłej wody z możliwością podłączenia węża do spłukiwania;
5. studzienkę bezodpływową;
6. podłogi nienasiąkliwe, gładkie, łatwo zmywalne z właściwym nachyleniem do studzienki bezodpływowej;
7. ściany łatwo zmywalne do wys. 2 m od podłogi;
8. odpowiednie oświetlenie dające możliwość odczytania oznakowania ST;
9. drzwi otwierane na zewnątrz.

4.4. Prowadzenie ewidencji ST.

1. Ewidencję ST prowadzi się w jednostce organizacyjnej Uczelni, oraz w komórkach organizacyjnych w których są one przechowywane.
2. Ewidencja ST w magazynach może być prowadzona w formie kartoteki materiałowej bądź książki ST, a w laboratoriach w formie książki ST.
3. Książka ST powinna zawierać rubryki:
   1. kolejny numer wpisu;
   2. datę przychodu lub rozchodu;
   3. ilość przyjętego;
   4. ilość rozchodowanego;
   5. stan;
   6. podpisy osób wydających;
   7. podpisy osób pobierających;
   8. cel zużycia.
4. Książka ST powinna być przesznurowana, ponumerowana oraz zarejestrowana zgodnie z obowiązującymi przepisami.
5. Dla każdego rodzaju ST należy przeznaczyć oddzielną stronę w książce ST.
6. Wpisy w książce ST należy dokonywać niezwłocznie po wystąpieniu okoliczności wymagających wpisania.

Podstawa prawna:

Gospodarkę ST (niektórymi substancjami chemicznymi bardzo toksycznymi) regulują przepisy ustawy z dnia 21.05.1963r. o substancjach trujących (Dz. U. Nr 22, poz. 16 ze zmianami) i wydane na jej podstawie akty prawne, a zwłaszcza rozporządzenie MZiOS z dnia 10.02.1964r. w sprawie zezwoleń na wyrób i obrót truciznami, ewidencji trucizn oraz zasad postępowania organów kontrolnych nad substancjami trującymi (Dz. U. Nr 7, poz. 45) oraz rozporządzenie MZiOS z dnia 21.07.1997r. w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz. U. Nr 107, poz. 671).